एआर (AR or Augmented Reality) आजकाल लोकप्रिय हुँदै गएको एक त्यस्तो प्रविधि हो, जसले विभिन्न उद्योगहरू र क्षेत्रहरूमा हाम्रा अनुभवहरू थप चुस्त पार्न नयाँ तरिकाहरू प्रदान गर्दछ।
एआरलाई वास्तविक संसार परिवर्तन गर्न वा त्यसमा केही थपथाप पार्न कम्प्युटरबाट उत्पन्न तत्वहरूको प्रयोगको रूपमा परिभाषित गरिएको छ।
आजकाल यो सामान्यतया स्मार्टफोन वा लगाउन मिल्ने स्मार्ट चस्मा जस्ता प्रविधि मार्फत अनुभव गरिन्छ। यस लेखमा, हामी एआर टेक्नोलोजी, यसका विभिन्न प्रकारहरू, र विभिन्न उद्योगहरूमा प्रयोग गरिएका काममा गहन खोजी गर्ने प्रयास गर्छौँ।
ए .आरले कसरी काम गर्छ?
- एआर वास्तविक संसारमा डिजिटल जानकारी ओभरले (overlay) गर्ने एक त्यस्तो प्रविधि हो जसले अन्तरक्रियात्मक र इमर्सिभ (immersive) अनुभव सिर्जना गर्ने काम गर्छ। इमर्सिभ अनुभव भनेको कम्प्युटर सिस्टमले थ्रीडि इमेजहरू उत्पन्न गरेर मानिसलाई विलकुलै अनौठो अनुभव दिनेबारे हो ।
- यसले हार्डवेयर र सफ्टवेयरको संयोजन प्रयोग गरेर काम गर्छ। हार्डवेयरमा सामान्यतया क्यामेरा, सेन्सर र डिस्प्ले यन्त्र जस्तै स्मार्टफोन वा स्मार्ट ग्लास समावेश हुन्छ। सफ्टवेयरले वास्तविक संसार पहिचान गर्न र यसमा डिजिटल जानकारी ओभरले गर्न कम्प्युटर भिजन एल्गोरिदमहरू प्रयोग गर्दछ।
- जब प्रयोगकर्ताले एआर टेक्नोलोजीले सुसज्जित डिभाइसलाई भौतिक वस्तुमा देखाउँछ, क्यामेराले त्यसको इमेज खिच्छ र सफ्टवेयरमा पठाउँछ। त्यसपछि सफ्टवेयरले भौतिक वस्तु र यसको स्थान पहिचान गर्न इमेजको विश्लेषण गर्दछ। एक पटक भौतिक वस्तु पहिचान भएपछि, सफ्टवेयरले यसमा डिजिटल जानकारी ओभरले गर्दछ अनि एक एआरको अनुभव सिर्जना गर्दछ।
ए.आरका प्रकारहरू
अनुभवको अनुप्रयोग र उद्देश्यमा आधारित रहेर एआर टेक्नोलोजी विभिन्न प्रकारका एआर अनुभवहरू सिर्जना गर्न प्रयोग गर्न सकिन्छ। एआरका तीन मुख्य प्रकारहरू छन्: मार्कर-आधारित एआर, मार्करलेस एआर, र प्रोजेक्शन-आधारित एआर।
मार्कर-आधारित एआर
यसले भौतिक वस्तु पहिचान गर्न र त्यसमा डिजिटल जानकारी ओभरले गर्न क्यामेरा र विशेष मार्कर प्रयोग गर्दछ। मार्कर सामान्यतया कालो र सेतो खाकाको हुन्छ जुन भौतिक वस्तुमा राखिएको हुन्छ र डिभाइसमा क्यामेराले त्यो वस्तुमा डिजिटल जानकारी ओभरले गर्न यो खाका क्याप्चर (capture) गर्दछ।
मार्कर-आधारित एआर ज्यादै सामान्य प्रकारको हुन्छ र विज्ञापन, गेमिङ र शिक्षा जस्ता विभिन्न प्रयोजनहरूमा प्रयोग गरिन्छ। उदाहरणका लागि, लोकप्रिय मोबाइल गेम पोकेमोन गो (Pokemon Go) मा एआरko सुविधाले खेलाडीको स्थान पहिचान गर्न र वास्तविक संसारमा पोकेमोनका डिजिटल इमेजहरू ओभरले गर्न मार्कर प्रयोग गर्दछ।
मार्करलेस एआर
यस प्रकारको एआरलाई वास्तविक संसारमा डिजिटल जानकारी ओभरले गर्न विशेष मार्करको आवश्यकता पर्दैन। यसको सट्टा, यसले वास्तविक संसार पहिचान गर्न र यसमा डिजिटल जानकारी थप्न कम्प्युटर भिजन एल्गोरिदमहरू प्रयोग गर्दछ।
मार्करलेस एआर सामान्यतया नेभिगेसन, अनुवाद, र सामाजिक मिडिया लगायतका प्रयोजनहरूमा प्रयोग गरिन्छ। उदाहरणका लागि गुगल ट्रान्सलेट एपले साइन र टेक्स्ट (sign and text) लाई अनुवाद गर्न मार्करलेस एआर प्रयोग गर्दछ, मार्करको आवश्यकता बिना।
प्रोजेक्शनमा आधारित एआर
यस प्रकारको एआरले वास्तविक संसारमा भौतिक वस्तुहरूमा डिजिटल जानकारी प्रोजेक्ट गर्दछ। यो सामान्यतया विज्ञापन, मनोरन्जन, र कलाको इन्स्टलमेन्टमा प्रयोग गरिन्छ।
प्रोजेक्शन-आधारित एआर अन्य प्रकारका एआरभन्दा फरक छ, किनकि यसलाई भौतिक वस्तुमा डिजिटल जानकारी प्रदर्शन गर्न छुट्टै प्रोजेक्टर चाहिन्छ। यो टेक्नोलोजी अन्तरक्रियात्मक आर्ट इन्स्टलमेन्टहरू सिर्जना गर्न प्रयोग गरिन्छ ।
जस्तै 2018 Coachella music festival मा लाइट वेभ इन्स्टलमेन्ट प्रयोग गरिएको थियो, जसले डिजिटल वेभहरूलाई भौतिक इन्स्टलमेन्ट (physical installment) मा प्रोजेक्ट गरेको थियो र त्यहाँ जानेहरूका लागि इमर्सिभ अनुभव सिर्जना गरेको थियो।
ए. एआरका प्रयोगहरू
AR विभिन्न उद्योग र अनुप्रयोगहरूमा प्रयोग भइरहेको छ, जसमध्ये हामी यहाँ केहीको चर्चा गर्छौँ ।
शिक्षा
AR लाई अन्तरक्रियात्मक सिकाइका अनुभवहरू सिर्जना गर्न प्रयोग भइरहेको छ । जस्तै भर्चुअल फिल्ड ट्रिप (virtual field trip), शरीरविज्ञान, भाषा इत्यादि ।
उदाहरणको लागि, एआर टेक्नोलोजी प्रयोग गरेर भौतिक मोडेलमा डिजिटल जानकारी ओभरले गर्न पनि प्रयोग एनाटोमी 4D एपले प्रयोगकर्ताहरूलाई अन्तरक्रियात्मक र आकर्षक तरिकामा मानव शरीरको बारेमा अन्वेषण गर्न र सिक्न मद्दत गर्छ ।
गेमिङ
पोकेमोन गो, इन्ग्रेस र माइनक्राफ्ट अर्थ जस्ता इमर्सिभ गेमिङ अनुभवहरू सिर्जना गर्न AR प्रयोग भइरहेको छ। AR टेक्नोलोजीले गेम डेभलपरहरूलाई नयाँ गेमिङ अनुभवहरू सिर्जना गर्न अनुमति दिन्छ जसले वास्तविक संसारका तत्वहरूलाई डिजिटल जानकारीसँग जोड्दछ, थप आकर्षक र अन्तरक्रियात्मक गेमिङ अनुभव सिर्जना गर्दछ।
विज्ञापन
ग्राहकहरूको लागि अन्तरक्रियात्मक र आकर्षक अनुभवहरू सिर्जना गर्न विज्ञापन अभियानहरूमा पनि एआर प्रयोग भइरहेको छ। AR टेक्नोलोजीले विज्ञापनदाताहरूलाई शारीरिक संयोजन गर्ने इमर्सिभ अनुभवहरू सिर्जना गर्न दिन्छ । जस्तै कि ग्राहकहरूलाई वस्तुतः कपडाहरू प्रयोग गर्न वा उनीहरूको घरमा फर्निचर कहाँ राख्दा कस्तो देखिन्छ जस्ता कल्पना गर्न मिल्छ ।
स्वास्थ्य सेवा
स्वास्थ्य सेवाको क्षेत्रमा चिकित्सा प्रक्रिया, प्रशिक्षण, र शिक्षामा समेत सहायता गर्न पनि यो एआर प्रयोग भइरहेको छ। उदाहरणका लागि, सर्जनहरूले शल्यक्रियाको क्रममा बिरामीको शरीरमा डिजिटल जानकारी ओभरले गर्न एआर प्रविधि प्रयोग गर्न सक्छन्, थप सटीक प्रक्रियाहरू प्रयोग गर्न मिल्ने गरेर।
एआर मेडिकल विद्यार्थीहरूको लागि प्रशिक्षण कार्यक्रमहरू सिर्जना गर्न पनि प्रयोग भइरहेको छ। तिनीहरूलाई वास्तविक बिरामीहरूलाई अपरेशन गर्नु अघि भर्चुअल वातावरणमा सबै प्रक्रियाहरू कस्तो हुन्छ भनेर अभ्यास गर्न पनि मिल्छ।
रिटेल
रिटेलमा भर्चुअल ट्राइ-अन र अग्मेन्टेड रियालिटी उत्पादन प्रदर्शनहरू जस्ता इमर्सिभ किनमेल अनुभवहरू सिर्जना गर्न पनि एआर प्रयोग भइरहेको छ। उदाहरणका लागि, फर्निचर रिटेलर IKEA सँग AR एप छ जसले ग्राहकहरूलाई खरिद गर्नुअघि आफ्नो घरमा फर्निचर कस्तो देखिनेछ भनी कल्पना गर्न मिल्छ।
पर्यटन
पर्यटकहरूको लागि इमर्सिभ अनुभवहरू सिर्जना गर्न पर्यटन उद्योगमा AR प्रयोग भइरहेको छ। उदाहरणका लागि, एआर टेक्नोलोजी ऐतिहासिक साइटहरूको भर्चुअल टुरहरू सिर्जना गर्न प्रयोग गर्न सकिन्छ । यसले पर्यटकहरूलाई अन्तरक्रियात्मक रूपमा साइटको बारेमा अन्वेषण गर्न र सिक्न मिल्ने बनाउँछ।
उत्पादन
एआर उत्पादन डिजाइन गर्नमा पनि प्रयोग भइरहेको छ। एआर टेक्नोलोजीलाई भौतिक उत्पादनहरूमा डिजिटल जानकारी ओभरले गर्न प्रयोग गर्न सकिन्छ।